مشکلات سازمانی و راهکارهای مقابله با آن
مقدمه:
با تمامی روند رشد انسانها در تمامی زمینه های علمی ،اجتماعی ونظامی ،فساد پدیده سرطانی است که خسارت عظیمی برای هرجامعه و ملت به همراه دارد .فساد اعتماد مردم به دولت را خدشه دار می سازد و ثبات سیا سی و هنجارها ی فرهنگی و ملی واجتماعی را متزلزل نموده و با تخریب رقابت منصفانه در سازمانها ،نهادها وبازار کار ، تخصیص ناکارآمد منابع مانع رشد و ترقی می شود.لذا هرکجا مقررات وضوابت کمتر باشد، ضمینه حضور فساد بیشتر و متداولتر است، و هرکجا که کارکنان وکارمندان حقوق بسیار اندک دریافت میکنند ،با فرار از محیط کاری،کم کاری ،شایعه افکنی ،هدایت دیگران به بی اهمیتی ،وگاها اخذ رشوه حتی باکمترین مبلغ ناچیز بدنبال رفع نیازهای مالی خود هستند ، فساد گسترش یافته که با گسترش فساد ،تزلزل ارکان اداری ،سازمان متزلزل گردیده وگاها” به تزلزل منجرکه نتیجه آن بی انظباطی می شود(که ازجمله تشابه آن تزلزل در ارتش سوریه و بروز مشکلات لاینحل امروزی آن کشور می باشد).لذا اعتماد عمو می یکی از سرمایه های سازمانی و اجتماعی است که وحدت را درسیستم های اجتماعی ایجاد و حفظ نموده که ارزشهای اهداف سازمانی را پرورش می دهد.
نابسامانی(اداری): (Corruption):
سوء استفاده از قدرت محول شده، برای نفع شخصی در بخش دولتی یا خصوصی در سطح خرد یا کلان فساد نام دارد. همچنین اقدامات کارکنان و مأ موران دولتی که با هدف انتفاع و بهره برداری برای خود یا اشخاص دیگری یا در قبال دریافت وجهی یا مالی برای خود یا اشخاص دیگر از طریق نقض قوانین و مقررات و ضوابط اداری، تغییر در قوانین و مقررات و ضوابط اداری، خود داری یا کند کاری وکوتاهی در انجام وظایف قانونی در قبال ارباب رجوع
و تأخیر یا تسریع غیر عادی در انجام کار برای اشخاص معین در مقایسه با دیگران انجام می پذیرد فساد اداری نام دارد و نیز به اقدامات اشخاص حقیقی و حقوقی که با هدف انتفاع و بهره برداری برای خود یا اشخاص دیگر یا در ازای پرداخت مال به مأموران دولت بمنظور برخورداری از مزایا یا امتیازات از راههای غیر صحیح انجام می پذیرد فساد اداری گفته می شود.
دیدگاه اسلام پیرامون شفافیت و پاسخگویی:
بنا براین دین مبین اسلام در حوزه اقتصاد، سیاست، فرهنگ و …در راستای حصول اهداف ذیل، پاسخگویی مسئولان در برابر مردم را برای نظارت ایشان بر حسن اجرای امور به عنوان تکمله پاسخگویی در برابر خداوند و پیامبر (ص)، ائمه معصومین، وجدان و مقام مافوق از درجه اهمیت بالایی برخوردار می داند و نکات زیر توصیه وسفارش می شود.
- جلوگیری از ایجاد خطا و رفع خطاهای احتمالی واقع شده در سیستم ها و فرآیند ها و تشکیلات، در نحوه اجرا و یا عملکردکارگزاران.
- پیشگیری از فساد احتمالی با توزیع مناسب قدرت و درآمد.
- جلوگیری از اتلاف و به هدر رفتن منابع و امکانات.
- انتخاب احسن در برنامه ها و سیاستها و فرماندهان با تشخیص نقاط قوت ، ضعف ، رفع و رجوع ضعفها ، تقویت و تقدیر از قوتها با عنایت به تهدید ها و فرصتهای پیش رو.
- احقاق حقوق‌کارکنان باتقویت ارتباط بین آنان ومسئولان برای رفع ابهامات وتقویت وحدت سازمانی.علل و عوامل شکل گیری فساد وعدم شفافیت:
- حوزه اداری- مدیریتی وفرماندهی
- حوزه مالی
- حوزه فرهنگی- اجتماعی
عوامل اداری- مدیریتی وفرماندهی:
- نبود اطلاع رسانی و عدم هماهنگی میان سلسله مراتب پادگانی.
بعنوان مثال :
الف)- متخصصی که می بایستی در محل کارش هرروز حاضر و اموراداری یکان بدنبال مرحصی و یا خانه سازمانی باشد ،ترک محل خدمت نموده و هر روز در رکن یکم بمدت روزها یا هفته ها بدنبال کار خود می باشد.
ب)- در سازمان ما که یک سازمان هوانوردی بوده ،همه ارکان می بایستی در خدمت یگانهای پروازی باشند تا وسایل در نهایت آمادگی باشند متاسفانه همه در خدمت ارکان قرار تا به بیشترین امتیازات نائل آیند.
- تمرکز در نظام اداری (نامه نگاری ،کاغذ بازی )و عدم مشارکت کارکنان در تصمیم گیریها.
- چند شغلی بودن بسیاری از کارکنان و وجود ابهام نقش و مسئولیت در بسیاری از مسئولیتها.(در بین کارکنان افرادی هستند که شغل دوم شان در شان ومنزلت مناسب نبوده و همچنین با حقوق اندک “مثلا در یک بستنی فروشی روزانه چهارصد تومان دستمزد”نفر متوجه نیست که هزینه اجاره بها یک منزل با پول پیش حدود یک میلون در ماه بوده و به همراه حقوق ، بیمه و… دومیلون می باشد. بااین حال اگر کارفرما در شغل ثالث به وی بگید فردا صبح سرکار باش .گفتار کارفرما را به تمامی دستورات ومقررات سازمانی ترجیح می دهدو…)
- عدم بازرسی ،پیگیری و رسیدگی به تخلفات و دریافت امتیازات فرماندهان ،کارکنان و حسابرسی از داراییها و اموال آنها.(در بین کارکنان کاملا مشهود است افرادی سازمان را خوب شناخته و برعکس افرادی را سازمان خوب شناخته.
در مورد اول افراد از شغل های سازمانیشان جدا و به ارکانها رفته تا به محض دریافت نامه ای سود آور ومعنادار فورا اقدام (مثال:فرد از امتیاز زمین ،مسکن بهره برداری وفروخته بدنبال بعدی است)این کونه افراد بیشتروقت خود را خارج سازمان ودر داخل بیشترین افراد تابع آنان بوده که می شنویم نفر ساعت هفت داخل وساعت هشت از پایگاه خارج شده.
درمورد دوم افرادی هستند که شب و روز را گم کرده از صبح تا شام مشغول کار وتلاش هستند وبعد از سی سال که به بازنشست می شوند حتی یک چوب کبیرتی هم دریافت ننموده اند اینگنه افراد عمر زیادی ندارند چون دائما توسط خانواده و دوستان مورد شماتت قرار ونهایتا …..
- نبود معیارهای دقیق برای تشویق و تنبیه کارکنان و عدم برخورد قاطع و به موقع با متخلفین و اجرا نشدن قوانین تنبیهی موجود.
- نبود بازرسی قدرت مند و کارآمد جهت ارزیابی عملکرد فرماندهان وکارکنان.
بنا به نظر کارشناسان ارزیابی در سال می بایستی یک الی دوبار انجام پذیرد و در نهایت تشویقات و نتبیهاتی همرا داشته باشد.ویا در گذشته نه چندان دور ماشاهد این بودیم که هرزوز مداومتکار بازرسی پایگاه بعد ازخدمت به تمامی اماکن سرکشی و اطلاعات جامع معایب و نقایص ها را جمع آوری فردای ان روز رئیس بازرسی مکتوب قبل از خدمت بعرض فرماندهی می رسانید.
امروزه افسرخرید خریدها را انجام می دهد متاسفانه به چند روز نمی رسد که اقلام یا اشتباها درخواست و یا جنس نامرغوب بوده به زباله مبدل شده با توجه به موقعیت اقتصادی کشور و سازمان بیشتر می بایستی برخی ازجزئیات برسی و بسیاری از سلیقه ها رفع گردد.این حقیر بیشتر این مشکلات را عدم دانش و آموزش می بینم.ما می بایستی دربسیاری از قسمتها مثلا در مخابرات از مهندس مخابرات ،مهندسی از مهندس عمران ،رایانه از مهندس رایانه بهره برداری کنیم نا از رسته موصوف .
- نبود امنیت و ثبات شغلی و امید به آینده در مسیر شغل سازمانی کارکنان.
- تغییرات مداوم و عجولانه مقررات، ضوابط و قوانین.
- عدم توجه کافی به مهارت مستمر و کارآمد آموزش حین خدمت کارکنان که از مسائل مهم در بهبود مدیریت است.
- پارتی بازی و رفیق‌بازی در ، انتصاب و ارتقاء و جابجایی و نبود فرصت برابر درحق وحقوق برای تمامی کارکنان.
عوامل اقتصادی:
مشکلات و مسائل معیشتی کارکنان و عدم تناسب هزینه‌ها با در آمد آنان احتمال سوء استفاده از موقعیت شغلی و برخورد نا مناسب با سازمان را افزایش می دهد.
- وجود فاصله حقوق و نا برابر یهای فاحش اقتصادی بین اقشار مختلف.
- وجود نا برابری اقتصادی و مالی کارکنان در بین سطوح مختلف سازمانی.
- عدم تساوی دریافت امتیازات کارکنان.
امروز اعلان می کنند مبلغی را به حساب تعاونی مسکن واریز تا زمینی را به تعدادی داده بفروشند تا بلکه مشکلات اقتصادی کاهش یابد.
الف) ما با اجرای این پروژه ها فقط و فقط کمک به بنگاه داران مسکن نمودیم که ضربه محکمی به قشرآسیب پذیرجامعه و سازمان شد.
ب) افرادی که این امتیازات را دریافت نمودند چه وچقدر سود کردند.
پ) در جهت مساوات وبالا بردن روحیه کارکنان برای آن افرادی که ابتدا به ساکن آهی در بساط نداشتند چه کردیم.
ت)دریافت کنندگان با عجله امتیازات را مجانا به بنگاه داران تحویل دادند .خوب خود تعاونی ابتدا به ساکن به بنگاه می فروخت و به تمامی کارکنان بعنوان سود تعاونی مبالغی را پرداخت می نمود.
ث) افرادی که از امتیاز مسکن برخوردارشدند چه شدند آیا به مسکن خود رفتند؟
متاسفانه یا فروختند ویا برای رد گم کردن بنام ثالثی نمودند تا از امتیازات اجتماعی(مانند وام بیست وپنج میلونی مسمن مهر) وامتیازات سازمانی بیشتری بهره مند گردند.
عوامل فرهنگی- اجتماعی:
- ضعف آموزش
- ضعف و نارسایی فرهنگی عموم کارکنان و عدم اطلاع از حقوق و وظایف خود.
- ضعیف بودن فرهنگ کار و عادی شدن کم کاری و عدم پاسخگویی در مقابل تعهدات.
- شیوع توجیح ، فرهنگ قانون گریزی و حتی قانون ستیزی.
- شیوع فرهنگ تجمل‌گرایی در جامعه و سازمانها.
- عدم توجه عمومی به وجدان کاری و انضباط اقتصادی و مالی.
- سوء استفاده و تبعیض قائل شدن در سطح مسئولین و تبدیل به عادت و فرهنگ شدن آن.
- اشاعه فرهنگ قدرت‌طلبی و برتری‌جویی، افزون طلبی و زیاده خواهی و حرص.
- نبود فرهنگ نظارت بر خویشتن و خودکنترلی.اقدامات لازم و راهکارهای پیشنهادی
عادلانه کردن حقوق و مزایای کارکنان در بخشهای مختلف و در رده های مختلف سازمانی و همچنین در مقایسه با بخش خصوصی.
- بازنگری در نظام انتصاب و ترفیعات و استفاده از نظام ارشدیت یا جانشینی مسئولین و شایسته سالاری به جای باند بازی و پارتی بازی.
- آموزش مستمر کارکنان برای آشنایی با قوانین، مقررات و زمینه های وقوع تخلف و فساد.
- ایجاد الزام قانونی بیشتر که فرد در شغل سازمانی خود و در تخصص خود باشد.
- مکانیزه کردن امور اداری با استفاده از فنون جدید و امکان ا نتقال سریع و به موقع اطلاعات و همچنین ارتباط کمتر کارکنان با ارکان که تعدیل امور غیر ضروری را امکا نپذیر می سازد.
- تدوین و اجرای نظام تشویق و تنبیه مؤ ثر و کار آمد که در آن معیارهای دقیق و ضما نت اجرا ملحوظ شود.
- ارزیابی واقعی عملکرد مدیران و کارکنان.
- اتخاذ راهکارهایی برای افزایش ثبات و امنیت شغلی کارکنان و مدیران.
- ایجاد وحدت رویه اداری و قضایی.
- جلوگیری از تغییرات مکرر و بی مورد بخشنامه ها، مقررات و قوانین داخلی.
- مشارکت دادن کارکنان در تصمیم گیریها و مدیریت از طریق احیای نظام پذیرش و بررسی پیشنهادها و استقرار نظام مدیریت مشارکتی.
- تشکیل مرکز مستقل اطاق فکر.
- تدوین منشور اخلاقی فرماندهان و کارکنان.
راهکارهای فرهنگی- اجتماعی:
- مقابله فرهنگی با معضلات اداری در قالب برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت در بخشهای آموزش و پژوهش، وعقیدتی سیاسی وسایر نهادهای فرهنگ ساز و وسایل ارتباط جمعی مقابله فرهنگی با قانون گریزی و قانون ستیزی و رانت اطلاعاتی.
- اشاعه فرهنگ اسلامی که از جمله مولفه‌های آن قناعت ، عدالت ، صداقت، انصاف و…می باشد.
- تمرکز ویژه بر توسعه و ترویج فرهنگ مناسب کار با تکیه بر ارزشهای اسلامی.
- تلاش برای تغییر نگرشها به مناصب و مسوولیتهای دولتی و ترویج فرهنگ نظارت بر خویشتن.
